Aşırı akım rölesi nedir sorusu; fazla akımın çalışan elektrik motoruna, herhangi bir zarar vermemesi için kullanılan bir akım sistemi olarak cevaplanabilir.
Elektrik sigortaları devrelerin başına konur ve bu sayede hattın korunması sağlanır. Aynı şekilde, bu elektrik sigorta motorunu korumak için de çeşitli akım röleleri kullanılır.
Yazı İçeriği
Aşırı Akım Rölesi Yapısı Nasıldır?
Aşırı akım rölesi, elektrik akımı devresinin sahip olduğu fazlı sayısına göre bağlandığı iletkeni gösterir. 3 fazlı olan bir elektrik akım devresi yani 3 iletkene bağlı olan bir yapıdadır.
Aşırı Akım Rölesi
Termik Karakteristikli Aşırı Akım Rölesi
Yönlü Aşırı Akım Rölesi
Bağımlı Aşırı Akım Koruma Rölesi
Bu akım koruma rölesi, genel olarak motor ve şebeke korumaları için kullanılır. Örneğin kısa süreli ancak darbeli çalışan motor sistemlerini korumak için tercih edilir. Yani selektif koruma zamanı boyunca kısa devre akımı ile bağımlı yapıda yer alır. 
Bağımsız Aşırı Koruma Rölesi
Selektif koruma zamanı süresi, akım ayarı ile aynı anda gerçekleşmez. Motor, şebeke ya da generatör koruması için bağımsız akım koruma rölesi tercih edilir.
Mesafe Koruma Rölesi
Röle ile arıza oluşan nokta arasında bulunan mesafe empedans ile de ölçülebilir. Rölede tanımlanmış olan mesafe uzunluğuna göre, röle uygun olan kesiciyi kullanır ya da destekleme görevini kullanır.
Diferansiyel Rölesi
Akım trafoları üzerinde yer alan sekondar uçlar ters bağlandığı zaman, 180 derece faz farklı akım oluşumu ortaya çıkar ve buraya akım rölesine de eklenir. Bu akım rölesi ise diferansiyel röle olarak tanımlanır. Ayrıca bu tip röleler, izolasyon hatası nedeni ile ortaya çıkan kısa devreleri sorunsuz şekilde belirleyen röleler olarak bilinir.
Aşırı Akım Rölesi Çalışma Sistemi Nasıl?
Normal değerde akım değeri bulunuyor ise çıkış kontakları çekili halde bulunur. Eğer bu akım istenilen değere göre daha yüksek derecede bulunursa, çıkış kontakları gecikmeli açılır ve ayrıca bağlı olduğu sistemi de devre dışı hale getirir.
Akım rölesi sitemi, motor devresi üzerine seri bağlanır ve akım rölesi üzerinden şebekeden alınan gerekli akım geçer. İlk zamanlarda devre üzerinden geçen aşırı yük herhangi zarar oluşturmaz ama bu durumun sürekli devam etmesi motorda hasara yol açabilir. Motor istenmeyen dereceye kadar ısınır ve yanabilir.
Motor devresi üzerinde eğer herhangi bir nedenden dolayı fazla akım varsa, bu fazla akım, röle üzerinden de geçer. Bu sayede, aslında aşırı akım düğmesi açık hale gelir ve bulunan enerji yükü bir şekilde durdurulup kesilir. Sonunda ise motor devre dışı kalır ve herhangi bir hasar almadan devre yapısı korunmuş olur.
Bunların yanı sıra, fazla akım nedeni ile kapanan akım rölesi reset tuşu ile yeniden kullanılır hale getirilebilir.
Elektrik Sisteminde Kullanılan Aşırı Akım Rölesi Çeşitleri Nelerdir?
Yapılarına göre akım röleleri ise iki başlığa ayrılır:
Termik Aşırı Akım Rölesi
Motor akımı çalıştığı süre boyunca yüksek bir sıcaklık oluşturabilir ve ısı yayabilir. Bu sıcaklık etkisi ile aşırı çalışan akım rölesi ise termik akım rölesi olarak adlandırılır ve üç çeşide ayrılır.
Ergiyici Alaşımlı Termik Termik Aşırı Akım Rölesi
Ergiyici alaşımlı termik akım rölesi ise kontak bloğu ve bir ısıtıcı küçük tüpten oluşturulur. Tüp ısıtıcı kaynağı etrafında yer alır ve serbest duran bir başka da ikinci tüp bulunur. Bu iki ayrı tüp arasında ısı ile temasa geçince eriyen bir alaşım yer alır. Bu eriyen alaşım iki tüp arasında bir köprü işlevi gösterir.
Endirekt Isıtmalı Termik Aşırı Akım Rölesi
Endirekt ısıtmalı termik aşırı akım rölesi, ısıtıcı, kontak ve bi-metal bileşenlerinden meydana gelir. Isıtıcı etkisi sağlayan motor devresine endirekt ısıtmalı röle seri bağlanır. Isıtıcı üzerinden motor akımı aktarılır ama bu akım motora hasar verecek düzeyde ise metal sağ tarafa doğru eğri bir hal alır. Bu sayede, motor hızlı ve güvenli bir şekilde yanmaktan korunmuş olur.
Kısa süreliğine de olsa motor akımı olması gereken değerlerin üzerinde olursa motor üzerindeki bi-metal ısınmaya vakit bulamaz. Bu sayede de aşırı akım rölesi durdurulur.
Ancak büyük ve her yüksek akımlarılar için bu endirekt ısıtmalı rölelerin, akımı şiddetli hale getireceği için tercih edilmez.
Direkt Isıtmalı Termik Aşırı Akım Rölesi
Isıtıcı elementi olmayan röleler, direkt ısıtmalı termik röle olarak isimlendirilir. Bi-metal üzerinden gereken motor akımı geçer. Yine büyük ve yüksek akımlar için pek de uygun değil ve kullanışlı da değildir.
Manyetik Aşırı Akım Rölesi
Oluşturulmuş bir manyetik alanda bulanan metali, kendi yönüne doğru çeken akım rölesi manyetik röle olarak adlandırılır. Yani motor akımı manyetik bir alan içinde çalışır. Manyetik akım rölesi ise elektromıknatıs, geciktirici eleman ve kontak gibi bölümlerden meydana gelir.
Elektrik Sisteminde Kullanılan Aşırı Şeması Nasıl Olmalı?
Elektrik sisteminde kullanılan aşırı akım röleleri motor devresi üzerinde seri bağlanır. Bu devre üzerinden motor akımı geçer. Motor tarafından sağlanan kısa zamanlı akımlar sayesinde de devrede herhangi bir zarar durumu oluşmaz. Böylece geciktirici bir sitem ile rölenin devreyi açık tutması önlenmiş olur.
Elektrik Sisteminde Kullanılan Aşırı Akım Rölesi Montajı
Bir ray ya da yüzey üzerinde aşırı akım rölesi montajı yapılabilir. Bir kesici matkap yardımı ile belirlenen yer delinir ve kalan montajlar tornavida ile düzeltilir. Ayrıca çeşitli kontak yapıları, kontak markaları ve boyutları da elektrik sistemi düzeni sağlamak için bulunuyor ve kullanılıyor.
7 Aralık 2022 tarihinde yayımlandı